حماسۀ ملی ایران آمیزه ای است از اسطوره و تاریخ. انبوهی از داستان های پهلوانی ایران باستان که بیشترشان سرشت و پیشینۀ اساطیری دارند و گونه های جدید و نو پرداختۀ افسانه های کهن اند و مبالغی اخبار پراکندۀ تاریخی که آنها نیز اغلب با افسانه آمیخته و به شیوۀ حماسی بازگو شده اند. تلفیق سامان پذیرفته و تا حدی همنواخت شدۀ این دو گونه روایات سنتی تار و پود حماسۀ ایران را تشکیل می دهد. اسطوره های کهن که از دیرباز آرایش حماسی به خود گرفته و به صورت افسانه های پیشینیان و سرودهای پهلوانی کیان و یلان در میان مردم، بویژه در ایالتهای شرقی ایران، بر سر زبان ها بودند در جریان تکوینی چند هزار سالۀ خود که همواره توسط گوسانان و رامشگران زمانه به نوعی سروده و بازگو می شدند تغییر بسیار پذیرفته و دگرگون و نوآیین شده اند. به سخن دیگر، در تبدیل تدریجی اسطوره به حماسه، اندک اندک از جلوه های شگفت و وهمناک و بغانۀ رویدادها کاسته شده و در پرداخت نوین حماسی که در مقام مقایسه با برداشت اساطیری تا اندازۀ زیادی بر مبنای موازین عقلانی و تجربی استوار است، چیزها و کسان جنبۀ منطقی و مردمانه و این جهانی به خود گرفته اند…
